Çocuk kitapları sadece çocukların renkli dünyalarını ve hayal güçlerini yansıtmakla kalmaz. Pek çok konuda çocukları hayata hazırlar. Bu durumun farkında olan uzmanlar ve üreticiler toplumsal cinsiyet eşitliğinin öneminin farkına vararak, gerek çizgi filmler, oyuncaklar, gerekse çocuk kitaplarının içerikleri konusunda daha evrensel bir tutum içine girdiler. Erkek ve kız çocuklarının diledikleri gibi oynayabileceği, kısıtlayıcı olmayan, çok renkli ve cinsiyet rollerinin altını çizmeyen oyuncaklar raflardaki yerlerini aldı. Cinsiyet ayrımcılığı yapmayan bu oyuncakların yanı sıra mağazalarda hâlen pembe-mavi renk ayrımı ile çocuklar üzerinden bir satış stratejisi -maalesef- devam etmektedir.  Çizgi filmlerde de kahraman kız çocuk rolleri karşımıza çıkmaya başladı. Karar veren, harekete geçen karakterler, kızları sadece güzel bir prenses olarak var olabilecekleri, evlenip sonsuza dek mutlu olacakları bir yaşamın hayalinden kurtardı.

 

Resimli çocuk kitaplarına gelince, bu kitaplarda çocuklara, hangi cinste olursa olsun, gerçekten istediklerinde ve bunun için çaba gösterdiklerinde istedikleri şeylerin olabileceği umudunu aşılarlar. Bu nedenle kız çocuklarına sadece güzelliği ile ön planda olan prenses ya da sadece ev işleri yapan, çocuk bakımı ile ilgilenen anne rollerini atfetmez. Dilediği gibi hayal kurabileceği ve dilediği mesleği yapabileceği konusunda onları yüreklendirir. Hayallerine ulaşırken türlü zorluklarla karşılaşabileceğini hatırlatır. Olumsuz durumlar onu üzüp vazgeçme noktasına getirse bile, üstesinden gelmek için mücadeleci ruhunu kaybetmemesi ve yolundan asla ayrılmaması gerektiğini söyler. Üstelik bunu parmak sallayarak değil, yarattığı renkli atmosfer içinde, çocuğa güven ve cesaret duygusu vererek yapar.

 

İşte böyle anlatımı olan kitaplardan biri de ülkemizde çok sevilen, Julia Donaldson’ın yazdığı, resimli çocuk kitabı severlerin çizimlerini çok beğendiği Axel Scheffler imzalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan Zogi ve devamı niteliğinde olan Zogi ve Uçan Doktorlar. Kitap tam da bu temaya hizmet etmek için yazılmış.

 

Zogi, anaokulunun en gayretli, zeki ve sakar öğrencisidir. Bir gün Prenses İnci ile tanışır ve tüm hayatı aniden değişir. Prenses İnci, Zogi’nin başına bir şey geldiğinde ortaya çıkar ve Zogi’nin yaralarıyla ilgilenir, onları sarar, iyileştirir. Ta ki Cesur Prens gelene kadar, prens şövalyelik kurallarına göre Prenses İnci’yi kurtarmalıdır. Zogi buna karşı çıkar “O benim prensesim.” der.

 

Kim galip çıkacak bu savaştan, Cesur Prens mi yoksa Zogi mi?

 

“Birden Prenses İnci öne fırlayıp bağırır: ‘DURUN, sizi şapşallar!

Dünyada zaten yeterince kesik, yanık, yara bere var.

Kurtarma beni! Geri dönüp prenses olmayacağım,

O süslü püslü elbiseler içinde sarayda salınıp durmayacağım.

Doktor olmak istiyorum ben, dere tepe dolaşıp

İnsanların dertlerini dinlemek, onları iyileştirmek istiyorum ben.”

 

Şövalye “ben de!” diye haykırır. Meğerse o da miğferinden, ağır zırhlarından bunalmış, stetoskop takıp doktor olmak istemektedir. Zogi uçan bir ambulans olabileceğini, onları hastalara ulaştırabileceğini söyler.  Böylece hep birlikte, kitabın devamı niteliğinde olan “Uçan Doktorlar” olurlar.

 

Uçan Doktorlar kitabında da İnci hastalara bakar, ilaç verir, aşı yapar. Civan Çelebi, bandaj yapar, yara sarar. Bizim Zogi de sakar bir ambulanstır. Uçuşta iyidir ama inişte pek o kadar iyi değildir.

 

İnci hastalara şifa dağıttıkları yolculukları esnasında amcası Kral’ı ziyaret eder. Amcası onu sevecenlikle karşılamaz, ona berbat göründüğünü söyler. Tacının ve güzel elbiselerinin nerede olduğunu sorar. İnci’nin doktor olduğunu duyunca sinirlenir. “Prensesten doktor olmaz, bilmiyor musun?” der ve emirler yağdırarak İnci’yi yakalatır ve hemen saraya kilitler. İnci ne kadar direnirse dirensin amcası onu dinlemez. Zaman geçip gider. İnci bu zamanda nakış işler, çiçek düzenler ama sürekli hastalarını düşünür. Bu arada Kral hastalanır, hiçbir doktor çare bulamaz hastalığına. İnci hemen hastalığının tedavisini bulur. Özel bir karışım hazırlar ve Kral’a içirir. Kral daha birinci kaşıktan itibaren iyileşir. Sevinçten dans eder, “Prenseslerden de doktor olurmuş- çok haklıymışsın sen!” der ve İnci’yi özgürlüğüne kavuşturur.

 

Görüldüğü üzere çocuk kitapları kız çocuk hakları konusunda farkındalık yaratmak için son derece zengin, güçlü ve doğru bir malzeme. Yazıma son vermeden önce bu tarz kitaplara birkaç örnek daha vermek isterim.

 

Asi Kızlara Uykudan Önce Masallar

Mucit Gizmo

Ben… Jane

Kız Çocuk Hakları Bildirgesi

Erkek Adam Ağlar

Prensesler Uslu Durmaz

Özgür

Kıpır Kıpır

İlham Verici Etkinliklerle Mucize Kızlar

Küçük Feministin El Kitabı

Dünyayı Değiştiren Olağanüstü Kadınlar

Frida Kahlo

Morris Micklewhite ve Turuncu Elbise

 

Sözlerime Asi Kızlara Uykudan Önce Masallar kitabının giriş sözüyle veda etmek ve var olma mücadelesi için emek veren tüm kadınların 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutlamak isterim.

 

“Dünyanın asi kızlarına:

Daha fazlasını hayal et

Daha fazlasını iste

Daha çok mücadele et

Ve kuşku duyduğun zamanlarda

Unutma:

Sen haklısın.”

 

Kitap Adı: Zogi-Uçan Doktorlar

Yazar: Julia Donaldson

Çizer: Axel Scheffler

Çeviren: Ali Berktay

Sayfa Sayısı: 32

Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları – Çocuk – Okul Öncesi